در این میان روح‌الله خالقی به خاطر اصالت و تنوع فعالیت‌هایش، به ویژه تلاش برای آشناکردن عامه با موسیقی و موسیقی‌دانان اصیل ایرانی، تدوین کتاب‌های آموزشی و ساختن آثار به یادماندنی (از جمله سرود جاودانه «ای ایران» و آهنگ‌های «بوی جوی مولیان» و «آمدی جانم به قربانت») جای آن داشت که به نسل امروز شناسانده شود. به ویژه که صدمین سال ولادت او (۱۳۸۵) در رسانه‌های گروهی ایران و محافل رسمی بازتابی نیافت و حق خدمت و قدر هنر او به جای آورده نشد.
اگر او تنها سرود «ای ایران» را ساخته بود، جاداشت که در حافظه تاریخی ایرانیان جاودانی شود، حال آنکه سرگذشت او نشان می‌دهد در زندگی نسبتا کوتاه ۵۹ساله‌اش چه کارهای بزرگی کرده و چه آثار سودمند و دلنشینی آفریده است. تألیف آثاری مانند سرگذشت موسیقی ایران، موسیقی نظری، سرودهای مدارس، دستور ویولن، دستور تار، ساختن ۱۹سرود و ۲۴ آهنگ بدون کلام، تنظیم آثار موسیقی‌دانان معروفی چون عارف، شیدا، درویش‌خان و دیگران، انتشار مجله موسیقی چنگ، ایجاد انجمن موسیقی ملی و تلاش برای معرفی موسیقی ایران به ملت‌های دیگر، ازجمله کارهای این مرد بزرگ است.
خواندن زندگینامه بزرگان (آنانی که در زمینه‌ای برای بشریت کاری کرده‌اند؛ دانشمندان، هنرمندان، کاشفان، ادیبان، اندیشمندان، رهبران) تنها برای این نیست که آنان را بشناسیم و احیانا تحسین کنیم؛ بلکه به خواننده می‌آموزد آنان هریک چگونه می‌زیستند، می‌اندیشیدند، کار و تلاش می‌کردند و بر دشواری‌ها چیره می‌شدند. خواننده هوشمند، با خواندن این زندگینامه‌ها درمی‌یابد که آنان بر توسن بخت سوار نبودند، بلکه راه خود را با پای اراده، همت و پشتکار می‌پیمودند و با آنچه سد راهشان بود، دلیرانه می‌جنگیدند.
مؤلف کتاب زندگینامه خالقی با شناختی که از موسیقی دارد و آشنایی‌اش با منابع مکتوب کوشیده است روح‌الله خالقی را به نسل امروز بشناساند. حسن کار او در این است که به پرگویی، داستان‌پردازی و اغراق و مبالغه نپرداخته و مطلبی غیرمستند ننوشته است. در عین حال از بحث‌های فنی و تخصصی خودداری کرده و گزارشی قابل فهم برای همگان آورده است.
خواننده در این کتاب با روح‌الله خالقی (۱۳۴۴-۱۲۸۵)، دوران کودکی، آموزش، معلمان، همکاران، اشتغالات، آثار و افکارش و داوری دیگران درباره او آشنا می‌شود و امکان می‌یابد تا تصویری از این هنرمند بزرگ به دست آورد.
حسن کتاب از جمله در این است که مؤلف شیفتگی و تعصب ناروا نشان نمی‌دهد و همه‌جا می‌کوشد از طریق اعتدال و انصاف خارج نشود. اینها که ذکر شد کتاب را بسیار خواندنی و قابل استناد می‌کند و خواننده به فضای زندگی قهرمان کتاب راه می‌یابد و در آن به سیاحت می‌پردازد. ای‌کاش مؤلف همین کار را در حق سایر بزرگان موسیقی ملی هم انجام دهد و مجموعه‌ای از زندگینامه‌های موسیقی‌دانان ایرانی فراهم آورد.
همچنین آرزو می‌کنم در چاپ‌های بعدی، کتاب با عکس‌ها و یک جدول گاه‌شناسی همراه باشد.
* فرهنگ نگار، مترجم و محقق فرهنگ عامه
